Z głębokim żalem zawiadamiamy o śmierci prof. Ryszarda Józefa Kozłowskiego, wybitnego polskiego historyka specjalizującego się w historii XX wieku. Uroczystości pogrzebowe odbędą się 3 lipca 2024 r. o godz. 12:00 w Kościele pw. Matki Bożej Zwycięskiej przy ul. Podgórnej 73A. Ceremonia pogrzebowa odbędzie się na Cmentarzu przy ul. Wybickiego 78-80.
Wspomnienie o Profesorze Ryszardzie Kozłowskim (22.03.1938 – 30.06.2024)
Ryszard Kozłowski urodził się w Stryju w 1938 r. wówczas powiatowym mieście położonym w województwie stanisławowskim (Stanisławów - współcześnie Iwano-Frankiwsk; sam Stryj znajduje się w granicach obwodu lwowskiego na Ukrainie). Tam też spędził wczesne dzieciństwo w trudnych latach wojny. W 1945 r. cała rodzina wyjechała na ziemie zachodnie Polski w nowych granicach i osiadła w Jastrowiu w powiecie złotowskim. Tam ukończył szkołę podstawową i średnią. W l. 1958-1963 odbył studia na kierunku historia w UMK, wieńcząc je pracą magisterską z zakresu historii średniowiecznej, napisaną pod kierunkiem prof. Bronisława Włodarskiego. Po ich ukończeniu rozpoczął pracę zawodową jako nauczyciel historii w Technikum w Jastrowiu, ale równocześnie brał udział w seminariach doktorskich w UMK, które prowadzili prof. Włodarski i prof. Jasiński. W 1966 r., gdy kończył już pracę nad rozprawą doktorską został zatrudniony w UMK jako asystent stażysta. W 1968 r. obronił rozprawę doktorską: Rozwój uposażenia klasztoru cysterskiego w Byszewie (Koronowie) do końca XIV wieku, przygotowaną pod opieką naukową prof. Kazimierza Jasińskiego. Pomimo bardzo dobrego przygotowania i dorobku w zakresie historii średniowiecznej, otrzymał propozycję zatrudnienia wyłącznie pod warunkiem zmiany epoki i zajęcia się okresem najnowszych dziejów Polski. Przez pierwsze kilkanaście lat pracy w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK związany był z Zakładem Historii Powszechnej i Polski XIX i XX wieku,, kierowanym przez prof. Witolda Łukaszewicza, a po jego śmierci przez prof. Karola Grünberga. Jeszcze w ramach tego zakładu na podstawie rozprawy habilitacyjnej Przeobrażenia społeczno-polityczne w województwie pomorskim (1945-1948) otrzymał w 1977 roku stopień doktora habilitacyjnego. Rok później został mianowany na stanowisko docenta. W 1979 r. wydzielony został Zakład Historii Polski Ludowej, którego kierownikiem został prof. R. Kozłowski. W 1988 roku uzyskał stanowisko i tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1989 r. zakład przemianowano na Zakład Historii Powszechnej i Polski po 1945 r. Do 1995 r. był nadal jego kierownikiem, a następnie aż do przejścia na emeryturę w 2007 r. pozostał w nim profesorem.
Rozpoczęte po doktoracie prace nad dziejami najnowszymi koncentrowały się przede wszystkim na historii politycznej Pomorza Nadwiślańskiego, obejmując ponad 80 pozycji powstałych w latach 1969-2007, a ponad to uwzględnić należy kilka ważnych prac z zakresu historii średniowiecznej, w tym opublikowaną w 1972 r. rozprawę doktorską. Poza wspomnianą rozprawą habilitacyjną w dorobku naukowym prof. Kozłowskiego podkreślić należy szereg ważnych prac o historii partii politycznych w regionie, w tym dwie ważne książki wydane w 1985 r. (Polska Partia Robotnicza w województwie pomorskim 1942-1948) i w 1991 r. (Partie polityczne w województwie pomorskim (1945-1950). W 1988 r. w niezależnym obiegu wydawniczym, pod pseudonimem wydał pierwszą pracę poświęconą historii NSZZ „Solidarność” w regionie toruńskim w latach 1981-1984. Wymienić trzeba także obszerne rozdziały w monografiach miast, m.in. Nowego Miasta Lubawskiego czy Włocławka, a także odrębne pozycje o historii niektórych miast. M.in. rodzinnego Jastrowia. Dużą uwagę poświęcił też Ryszard Kozłowski powojennym dziejom Kościoła katolickiego. W Jego dorobku znalazły się też ważne publikacje poświęcone historii UMK. Książki, artykuły naukowe i inne prace cechowała wielka troska o warsztat naukowy. Gruntowna kwerenda archiwalna i biblioteczna oraz solidna krytyka źródeł były dla Profesora bardzo istotne i nadały jego naukowemu dorobkowi bardzo wysoką jakość.
Nie mniej ważne niż wielka aktywność naukowa było zaangażowanie Profesora w pracę dydaktyczną. Był wykładowcą, który przez kilkadziesiąt lat kształcił kolejne roczniki historyków w zakresie najnowszych dziejów. Wykłady, ćwiczenia, konwersatoria i seminaria, na studiach dziennych, zaocznych i podyplomowych prowadził blisko 40 lat. Niezwykle dużo uwagi poświęcał swoim seminarzystom. W latach 1973 – 2006 wypromował ponad 130 magistrów. Bardzo dużo prac reprezentowało niezwykle wysoki poziom naukowy. Koncentrowały się one na dziejach powojennej Polski w bardzo różnorodnych ujęciach, nie tylko na historii politycznej, ale także gospodarczej oraz zagadnieniach związanych z dziejami kultury. W latach 1987-2003 pod Jego opieką naukową powstały trzy znaczące rozprawy doktorskie: Leszka Belzyta, Mirosława Golona oraz Marcina Czyżniewskiego. Wszyscy trzej są dziś profesorami historii. Ważnym elementem pracy nad kształceniem nowych kadr, a zarazem istotną częścią pracy naukowej byłą rola wnikliwego, krytycznego recenzenta. Od prac magisterskich, przez recenzje wydawnicze, po oceny rozpraw na stopnie i tytuły naukowe. W ramach pracy dydaktycznej przez ponad 10 lat współpracował z Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Ciechanowie. Przez wiele lat brał udział w organizacji eliminacji okręgowych Olimpiady Historycznej.
Brał także czynny udział w pracy ważnych stowarzyszeń: Toruńskiego Towarzystwa Naukowego (od 1979 roku), Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego i Włocławskiego Towarzystwa Naukowego. Profesor m.in. publikował w wydawnictwach związanych z tymi stowarzyszeniami, oraz brał udział w organizowanych przez nie wydarzeniach naukowych, w tym w konferencjach.
Za aktywność i osiągnięcia naukowe profesor Kozłowski dwukrotnie otrzymał nagrody ministra (1979 i 1986). Został też odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1984) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2001) i Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2003). Kilkukrotnie wyróżniany był także przez Rektora UMK.
Profesora Ryszarda Kozłowskiego cechowała wielka pasja badawcza, połączona z gruntowną wiedzą i wielką pracowitością. Owocowało to szczególnie mocno w wysokiej jakości prac naukowych oraz w pracy dydaktycznej na seminariach magisterskich. Liczni wychowankowie profesora mieli możliwość korzystania z Jego pomocy, co okazywało się bardzo przydatne w pracy naukowej. W całym środowisku historycznym był bardzo ceniony za solidność, rzeczowość, życzliwość oraz wielką gotowość do współpracy. Z wieloma wychowankami oraz współpracownikami naukowymi miał relacje bardzo bliskie. Dla młodszych kolegów były one okazją do wykorzystywania wiedzy i doświadczenia Profesora dla własnego rozwoju. Jego mądre rady były dla wielu z Jego uczniów, dla wielu z nas, cenne i przydatne. Dziś z perspektywy lat należy podkreślić, że był wzorem historyka zaangażowanego w badanie przeszłości, bardzo solidnego warsztatowo i niezwykle szeroko oczytanego. W pracy dydaktycznej także był wzorem mistrza. Surowego, gdy była taka potrzeba, dobrego, gdy była taka możliwość, a przede wszystkim i zawsze mądrego. Wszyscy, którzy bliżej Go poznali zawdzięczają mu dobre, mądre uwagi, rady, komentarze, ciekawe rozmowy. Wielka szkoda, że więcej już nie skorzystamy z możliwości rozmów z Nim. Mamy jednak zapisany i utrwalony jego dorobek naukowy i dydaktyczny. To w nim przetrwa wielki wkład Profesora Ryszarda Kozłowskiego w badania historyczne. Cześć Jego Pamięci!
prof. dr hab. Mirosław Golon i prof. dr hab. Ryszard Sudziński
Badania naukowe Profesora Ryszarda Kozłowskiego koncentrowały się wokół najnowszych dziejów Polski, a szczególnie Pomorza Nadwiślańskiego. Charakteryzowała je rzadko spotykana w pracach poświęconych historii współczesnej precyzja sformułowań oraz podejmowanie problemów trudnych i złożonych. Były przykładem dojrzałego i rzetelnego opracowania problematyki regionalnej, ukazując obiektywnie proces kształtowania nowej rzeczywistości. Znalazły one odzwierciedlenie w obszernych i szeroko udokumentowanych naukowo monografiach oraz na łamach czasopism. Wiele zawartych w nich ustaleń miało wymiar bardziej uniwersalny, ogólnopolski. Rozważając kwestie metodologiczne, Profesor Ryszard Kozłowski, często powracał do zagadnień związanych z etyką uczonego, zwłaszcza historyka czasów najnowszych. Z problemami metodologicznymi i etycznymi korespondował istotny w jego twórczości, zwłaszcza w ostatnich latach wątek poświęcony dziejom Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Dotyczyły one uwarunkowań politycznych funkcjonowania uczelni i postaw uczonych w okresach ważnych przełomów politycznych. Dorobek naukowy Uczonego cieszy się powszechnym uznaniem, a jego twórczość ceni się szczególnie za niezależność wobec koniunktur i nacisków zewnętrznych oraz niezwykłą sumienność i rzetelność w pracy nad źródłem, odziedziczoną z prowadzonych wcześniej badań mediewistycznych. W całym rozwoju naukowym i dydaktycznym Profesora Ryszarda Kozłowskiego jak w soczewce skupiały się różnorakie problemy związane z historią najnowszą, której był niemal rówieśnikiem, decydując o drodze życiowej i pracy zawodowej Uczonego.
prof. dr hab. Ryszard Sudziński