Dekonstrukcja Kodeksu Teodozjańskiego. Archiwa i zbiory praw w późnym Cesarstwie Rzymskim

Projekt realizowany w konkursie Polonez BIS 3

Projekt ten należy do dziedziny badań nad ludzką przeszłością. Bada historię Późnego Cesarstwa Rzymskiego, jego system administracyjny oraz interakcji między dworem cesarskim a społeczeństwem w procesie stanowienia prawa, poprzez świadectwo wyjątkowego, ale wysoce kontrowersyjnego źródła, Kodeksu Teodozjańskiego.

Celem projektu jest zapewnienie podstaw do nowego zrozumienia tego zbioru praw z V wieku naszej ery, który jestjednym z najważniejszych źródeł dotyczących późnego antyku. Badania koncentrują się na kompozycji Kodeksu Teodozjańskiego, a ich głównym celem jest identyfikacja Kodeksu Teodozjańskiego. Jego głównym celem jest identyfikacja archiwów i zbiorów, z których pochodzą przepisy zawarte w Kodeksie. Utoruje to drogę do ogólnego ponownego rozważenia materiału i jego znaczenia jako źródła dla historii społeczeństwa późnoantycznego.

Starożytne rękopisy Kodeksu Teodozjańskiego i późniejsze źródła zachowały około 2700 przepisów cesarskich datowanych na lata 312-437 n.e. Dokumenty te są nie tylko świadectwem rzymskiej jurysprudencji w 4.-5. wieku n.e., ale także wyjątkową kopalnią wiedzy o społeczeństwie późnego antyku, w tym gospodarki, społeczeństwa i administracji imperium.

Pomimo bogactwa materiału, dwa czynniki sprawiają, że interpretacja tych dokumentów jest problematyczna:

1. transformacja nastąpiła podczas “procesu kodyfikacji”, kiedy kompilatorzy ekstrapolowali rdzeń prawny z konstytucji i wykluczyli inne sekcje z kodeksu.
2. kompilatorzy nie mogli polegać na kompletnym zbiorze cesarskiego prawodawstwa; swoje redakcje zaczerpnęli z “lokalnych archiwów i zbiorów” (obecnie zaginionych).

W procesie kompilacji instrukcje administracyjne ogłaszane dla określonych sytuacji i regionów były przekształcone (lub lepiej, skrócone) w przepisy prawne mające zastosowanie do każdej podobnej sytuacji i każdego regionu. Biorąc pod uwagę znaczenie Kodeksu Teodozjańskiego dla badań nad późną starożytnością, proces ten głęboko podważył możliwość zrozumienia i zbadania tego okresu za pomocą tego unikalnego materiału.

Celem niniejszego projektu jest udzielenie odpowiedzi na kluczowe pytanie badawcze: w jaki sposób możemy wykorzystać prawa zawarte w Kodeksie Teodozjańskim jako źródło dla historii Rzymu, jeśli zostały one radykalnie przekształcone podczas procesu kompilacji? Nie ma szans na odzyskanie utraconych części kodeksu. Istnieje jednak inna opcja, którą główny badacz zamierza zastosować: zdekonstruować dowody oferowane przez Kodeks Teodozjański i przywrócić jego części (prawa) do ich pierwotnych kontekstów obiegu i rozpowszechniania. Zapewni to podstawę do oceny, jakie było pierwotne znaczenie zasad zawartych w Kodeksie, umożliwiając ponowne rozważenie całego materiału. Wynik ten zostanie osiągnięty poprzez zbadanie źródeł, które zostały wykorzystane do skomponowania Kodeksu Teodozjańskiego.

“Dekonstrukcja Kodeksu Teodozjańskiego” jest możliwa dzięki analizie formalnych cech zapisanych w cesarskich konstytucjach: warianty, rozbieżności, niespójności (“anomalie”), które są zarejestrowane w Kodeksie, zwłaszcza, ale nie tylko, w protokołach konstytucji. Anomalie były cechą oryginalnych źródeł, obecnie utraconych i zostały przepisane do Kodeksu przez kompilatorów. Anomalie te są liczne, ale często mają wspólne cechy. Oznacza to, że kompilatorzy korzystali z niewielu źródeł i że źródła te można zidentyfikować i opisać, badając anomalie. Takie kompleksowe badanie nigdy wcześniej nie było podejmowane, pomimo kluczowego znaczenia tego tematu dla historii Rzymu. Kierownik projektu przeprowadził wstępne badania na ten temat, a ich wyniki potwierdziły możliwość pomyślnego przeprowadzenia ogólnej analizy. Badania te pozwoliły również opracować innowacyjną metodologię, która dostosowuje się do kanonów krytyki tekstowej Kodeksu Teodozjańskiego.

Efektem realizacji projektu będzie przygotowanie manuskryptu monografii na temat źródeł Kodeksu Teodozjańskiego oraz publikacja artykułu naukowego w recenzowanym czasopiśmie i referatu w materiałach z międzynarodowej konferencji.