Kontakt ul. Bojarskiego 1, 87-100 Toruń
tel./fax: +48 56 611-37-12
e-mail: dziekanat_wnh@umk.pl

Biurowość brytyjskiego Home Office w okresie międzywojennym

Projekt realizowany w konkursie Miniatura 7

Biurowość urzędów administracji publicznej stanowi przedmiot zainteresowania naukowców od dziesiątków lat. Bogata bibliografia prac historyków oraz archiwistów jest dowodem na ważność i aktualność zagadnienia, które ma kluczowy wpływ na kształt zespołów archiwalnych, na stan i jakość zachowania dziedzictwa kulturowego, wreszcie – na krytykę źródeł w badaniach historycznych. Genetyka akt, kwestia poznania mechanizmu powstawania źródeł historycznych ma bowiem kluczowe znaczenie dla ich interpretacji. W polskiej literaturze naukowej dotyczącej archiwistyki i zarządzania dokumentacją nie podejmuje się w zasadzie zagadnienia doświadczeń obcych, choć te z całą pewnością wpływały także na rodzimą biurowość. Proponowany projekt ma na celu częściowe uzupełnienie tej dotkliwej luki badawczej poprzez rozpoznanie i wstępną analizę naukową mechanizmu wytwarzania dokumentacji w brytyjskim Home Office, odpowiedniku polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, który – tak jak w naszym kraju – oddziaływał na biurowość we wszystkich innych jednostkach sektora finansów publicznych szczebla centralnego i terenowego.

Sformułowany powyżej cel pozwala na zapisanie w kwestionariuszu badawczym licznych pytań dotyczących m.in. stosowanych w wybranej jednostce organizacyjnej systemów kancelaryjnych, sposobów tworzenia, poświadczania, wartościowania i bieżącego przechowywania dokumentów, schematów wewnętrznych obiegów dokumentacji, liczebności i fachowości personelu oraz trybu funkcjonowania archiwum urzędu. Niezwykle interesujące będzie zbadanie ewolucji biurowości w Home Office na przestrzeni dwudziestu lat, w specyficznym, powojennym, a zatem okresie sprzyjającym nadmiernej rozbudowie struktur, formalistyki i narastającej masowości dokumentacji, oraz porównanie tej drogi dziejowej z polskimi, intensywnymi i równoległymi doświadczeniami (jak choćby wielka reforma biurowości z roku 1931), a także poszukanie analogii i dróg wzajemnych inspiracji. Efektem przeprowadzonych badań będzie uzyskanie wstępnych odpowiedzi, które jednak pozwolą na precyzyjne określenie zakresu projektu badawczego planowanego do złożenia w przyszłych konkursach Narodowego Centrum Nauki.

Głównym zadaniem badawczym, które zostanie zrealizowane w ramach grantu będzie miesięczny pobyt w Londynie oraz kwerenda archiwalna w zasobie The National Archives. Badania wstępne przeprowadzone na podstawie systemu informacji archiwalnej wykazały, że istotne dla realizacji projektu materiały archiwalne znajdują się w zespole HO – Records created and inherited by the Home Office. Szeroka, dobrze zachowana baza źródłowa obejmuje m.in. regulacje biurowe oraz archiwalne, projekty dotyczycące reformy systemu rejestracji dokumentacji przeprowadzonej w latach 30. XX w., opracowania statystyczne z zakresu struktury zatrudnienia w podmiocie, dokumentację bieżącą oraz statuty organizacyjne i wewnętrzne regulaminy funkcjonowania.

Równie ważne będą kwerendy w londyńskich bibliotekach ze szczególnym uwzględnieniem The British Library, które pozwolą na skompletowanie naukowej literatury przedmiotu oraz materiałów o charakterze źródłowym z prasy codziennej i fachowej, międzywojennych podręczników uczących efektywnej biurowości oraz materiałów edukacyjnych kolportowanych wśród brytyjskich urzędników.

Zdecydowana większość opracowań naukowych, źródeł publikowanych oraz wszystkie materiały archiwalne i biblioteczne są dostępne wyłącznie na miejscu, uzyskanie finansowania jest zatem niezbędne dla realizacji projektu i umożliwi zaplanowanie oraz przeprowadzenie kwerend. Projekt będzie stanowić dla mnie kontynuację badań przygotowanych w toku opracowania rozprawy doktorskiej (Walczmy o usprawnienie administracji! Centralne komisje dla usprawnienia administracji publicznej i ich rola w racjonalizacji biurowości do roku 1956) oraz wcześniejszych wyjazdów badawczych do Niemiec i Wielkiej Brytanii. Będzie także przygotowaniem bazy wyjściowej dla dalszej działalności naukowej, wnioskowania w kolejnych konkursach Narodowego Centrum Nauki oraz rozpoczęcia prac nad rozprawą habilitacyjną. Efektem realizacji projektu będzie opublikowanie artykułu w wysoko punktowanym czasopiśmie lub rozdziału w publikacji zbiorowej oraz wystąpienie konferencyjne.